Bevoegd en bekwaam in de zorg: Wat betekent het en waarom is het belangrijk?

Als zorgprofessional is het essentieel om bevoegd en bekwaam te zijn om veilige en kwalitatieve zorg te kunnen bieden. Dit zorgt ervoor dat je de best mogelijke zorg verleent én voldoet aan de geldende wet- en regelgeving. In dit artikel lees je wat bevoegd- en bekwaamheid betekenen, welke wetgeving hierbij een rol speelt, waarom deze begrippen cruciaal zijn voor de veiligheid van cliënten en wat de gevolgen kunnen zijn van onbevoegd of onbekwaam handelen.

Lees verder en ontdek alles over bevoegd- en bekwaamheid in de zorg!

Wat betekent bevoegd en bekwaam in de zorg en wat is het verschil?

De begrippen bevoegd en bekwaam worden vaak samen genoemd en zijn beide noodzakelijk voor een veilige en verantwoorde zorgverlening. Hoewel ze nauw met elkaar verbonden zijn, hebben ze verschillende betekenissen. Het is belangrijk om dit onderscheid goed te begrijpen. De termen ‘Bevoegd’ en ‘Bekwaam’ zijn essentiële uitdrukkingen in de zorg.

Bevoegd: Bevoegd zijn betekent dat je juridisch het recht hebt om bepaalde handelingen uit te voeren. Dit wordt onder andere bepaald door jouw opleidingsniveau en door wet- en regelgeving zoals de Wet BIG. De wet schrijft voor wie bepaalde handelingen mag uitvoeren en onder welke voorwaarden en richtlijnen. Zolang de zorgprofessional voldoet aan de wettelijke eisen en periodieke bijscholingen volgt blijft de bevoegdheid geldig.

Bekwaam: Bekwaam zijn betekent dat je voldoende aantoonbare kennis, vaardigheden en ervaring hebt om een handeling op een veilige en correcte manier uit te voeren. Door middel van scholing, praktijkervaring en training blijf je up-to-date in het beheersen en gebruikmaken van de juiste technieken. Daarbij opgeteld is een zorgprofessional bekwaam zolang hij of zij zich bekwaam voelt, afhankelijk van persoonlijke gevoelens en omstandigheden.

Voorbeeld uit de praktijk: Een verpleegkundige die een injectie toedient moet zowel bevoegd als bekwaam zijn. De verpleegkundige is bevoegd als hij of zij een diploma heeft en deze handeling volgens wet- en regelgeving mag uitvoeren. Maar de verpleegkundige mag deze handeling pas uitvoeren wanneer hij of zij ook voldoende ervaring heeft en aantoonbaar bekwaam is. Een zorgmedewerker wordt bijvoorbeeld beoordeeld op zijn bekwaamheid om medicatie te geven.

Wetgeving: Wet BIG, voorbehouden handelingen en verantwoordelijkheid?

De Wet BIG (Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) bepaalt welke regels gelden voor beroepen in de gezondheidszorg en beschermt patiënten en cliënten tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen. De wet is bedoeld om de kwaliteit van zorgverleners in de individuele gezondheidszorg te verbeteren en te bewaken. En om ervoor te zorgen dat zorgprofessionals op een verantwoorde manier werken. In de Wet BIG is vastgelegd welke handelingen voorbehouden zijn aan bepaalde zorgprofessionals zoals artsen, fysiotherapeuten en verpleegkundigen. Dit omvat onder andere het toedienen van injecties, het voorschrijven van medicatie en andere handelingen en ingrepen die medische risico’s met zich meebrengen. De Wet BIG bepaalt dat alleen zorgprofessionals met de juiste bevoegdheid deze handelingen mogen uitvoeren. Zelfstandig bevoegde zorgprofessionals mogen bepaalde risicovolle handelingen uitvoeren.

Werkgevers hebben de verantwoordelijkheid om te zorgen dat hun medewerkers bevoegd en bekwaam zijn om de medische handelingen uit te voeren die van hun gevraagd worden. Dit betekent dat werkgevers moeten controleren of medewerkers voldoen aan de wettelijke eisen zoals het beschikken over de juiste diploma’s en of zij regelmatig bijgeschoold worden. Alleen bevoegd en bekwaam personeel mag voorbehouden handelingen uitvoeren.

Voor zzp’ers in de zorg ligt de verantwoordelijkheid voor het aantonen van bevoegdheid en bekwaamheid bij de zelfstandig zorgprofessional zelf. Zzp’ers moeten ervoor zorgen dat zij de juiste documentatie kunnen overleggen, waaronder bewijs van bijscholing en hun bevoegdheid. Dit stelt hen in staat om hun bekwaamheid aan te tonen aan cliënten en zorginstellingen. Wanneer een zorginstelling een zzp’er inhuurt, heeft de opdrachtgever wel de plicht (vergewisplicht) om de competenties van de zelfstandig zorgprofessional te verifiëren voordat zij in de praktijk handelingen verrichten. Dit kan bijvoorbeeld door het controleren van diploma’s, de registratie in het BIG-register en werkervaring. Ondeskundige uitvoering van voorbehouden handelingen brengt aanzienlijke risico’s met zich mee voor de zorgvrager.

Voorbehouden handelingen en risicovolle handelingen

In de zorg zijn er specifieke handelingen die alleen door bevoegd en bekwaam personeel mogen worden uitgevoerd. Deze handelingen, bekend als voorbehouden handelingen, zijn vastgelegd in de Wet BIG en omvatten onder andere het toedienen van injecties, het voorschrijven van medicatie en het uitvoeren van operaties. Het uitvoeren van deze handelingen brengt aanzienlijke risico’s met zich mee voor de patiënt als ze niet deskundig worden uitgevoerd.

Naast voorbehouden handelingen zijn er ook risicovolle handelingen. Dit zijn handelingen waarbij de uitvoering risico’s met zich meebrengt voor de cliënt. Denk hierbij aan het geven van medicijnen of het uitvoeren van complexe wondzorg. Onzorgvuldig of onbekwaam handelen bij deze risicovolle handelingen kan vrijwel zeker leiden tot gezondheidsschade.

Om voorbehouden handelingen uit te voeren, moet een zorgprofessional zowel bevoegd als bekwaam zijn. Het onderscheid tussen voorbehouden handelingen en risicovolle handelingen is belangrijk. Voorbehouden handelingen mogen alleen door bevoegd en bekwaam personeel worden uitgevoerd, terwijl risicovolle handelingen risico’s met zich meebrengen die zorgvuldig moeten worden beheerd.

In de zorg is het cruciaal om te werken met personeel dat zowel bevoegd als bekwaam is. Dit betekent dat medewerkers de juiste opleiding en training hebben gehad en dat ze hun kennis en vaardigheden up-to-date houden. Intercollegiale toetsing, waarbij collega’s elkaar controleren en beoordelen, spelen hierbij een belangrijke rol.

Met de stijgende zorgvraag en de toenemende instroom van zij-instromers, mensen die vanuit een andere sector de zorg inkomen, wordt het steeds belangrijker om deze nieuwe medewerkers de juiste opleiding en training te bieden. Het principe ‘bekwaam is bevoegd’ kan hierbij helpen. Dit principe houdt in dat medewerkers die bekwaam zijn om een bepaalde handeling uit te voeren, ook bevoegd zijn om die handeling uit te voeren. Dit kan de interne flexibiliteit van zorgorganisaties versterken en helpen om de kwaliteit van de zorg te verbeteren.

Kortom, voorbehouden handelingen en risicovolle handelingen moeten altijd worden uitgevoerd door bevoegd en bekwaam personeel. Door te investeren in opleiding, training en intercollegiale toetsing, kunnen zorgorganisaties ervoor zorgen dat zij voldoen aan de hoogste kwaliteits- en veiligheidsnormen.

Waarom is bevoegd en bekwaam zijn zo belangrijk

Dat zorgprofessionals bevoegd en bekwaam zijn is cruciaal voor het leveren van veilige en kwalitatieve zorg. Het zorgt ervoor dat zorgprofessionals in staat zijn om hun werk op een veilige en verantwoorde manier uit te voeren, wat een directe invloed heeft op de gezondheid en het welzijn van cliënten en patiënten. Alleen zorgprofessionals die bevoegd en bekwaam zijn kunnen medische handelingen uitvoeren die risico’s voor de gezondheid van de cliënt en patiënt verkleinen. Een zorgprofessional moet niet alleen theoretische kennis hebben, maar ook de handeling beheerst uitvoeren.

Onbevoegd of onbekwaam handelen kan leiden tot medische fouten, onveilige situaties of zelfs ernstige schade aan de gezondheid van de patient. Maar het kan daarnaast ook ernstige juridische gevolgen hebben voor de zorgprofessional zelf. Zorgverleners die onbevoegd of onbekwaam handelen kunnen aansprakelijk worden gesteld voor schadeclaims of zelfs strafrechtelijk vervolgd worden. Het uitvoeren van een risicovolle handeling brengt aanzienlijke risico’s met zich mee voor de cliënt en zorgprofessional.

Het naleven van de kwaliteitsnormen beschermt zowel de zorgverlener als de patiënt tegen deze risico’s. Zorgprofessionals moeten hun kennis en vaardigheden voortdurend up-to-date houden om de zorgkwaliteit te waarborgen en te verbeteren. Dit draagt bij aan het naleven van professionele standaarden en zorgt ervoor dat zorgverleners en zorginstellingen hun verplichtingen aan cliënten en patiënten kunnen nakomen. Het versterkt ook het vertrouwen in de zorgsector en waarborgt een hoge zorgkwaliteit.

Gevolgen van niet bevoegd en bekwaam handelen bij risicovolle handelingen

De zorgsector is een omgeving waarin de veiligheid van de cliënt of patiënt altijd voorop moet staan. Wanneer zorgprofessionals niet voldoen aan de eisen van bevoegd- en bekwaamheid, kunnen de gevolgen verstrekkend zijn. Voor zowel de patiënt als de zorgverlener. De grootste risico’s voor de patiënt zijn medische fouten en complicaties. Zorgverleners die onbevoegd en onvoldoende bekwaam zijn, kunnen ernstige fouten maken en de gezondheid van de cliënt of patiënt in gevaar brengen. Dit kunnen bijvoorbeeld zijn vergissingen zoals verkeerde medicatie, onjuiste doseringen of zelfs medische ingrepen die niet goed worden uitgevoerd. Een ‘voorbehouden handeling’ mag alleen door bevoegd en bekwaam personeel worden uitgevoerd om deze risico’s te minimaliseren.

Voor zorgprofessionals die onbevoegd of onbekwaam handelen kunnen de gevolgen groot zijn wanneer zij te maken krijgen met wettelijke nasleep. In veel gevallen kunnen zij aangeklaagd worden, aangesproken worden door het tuchtcollege of strafrechtelijk vervolgd worden. Dit kan leiden tot boetes, schorsingen of zelfs het doorhalen van de BIG-registratie.

Een doorgehaalde BIG-registratie betekent dat de zorgverlener zijn of haar beroep niet meer mag uitoefenen, wat een ernstige impact heeft op de carrière en professionele reputatie.

Onbevoegd en onbekwaam handelen heeft niet alleen direct gevolgen voor de patient en individuele zorgprofessional, maar kan ook leiden tot een verlies van vertrouwen in zorgprofessionals en zorginstellingen. Wanneer cliënten of patiënten merken dat zorgverleners niet voldoen aan de noodzakelijke eisen van bevoegd- en bekwaamheid, kan dit leiden tot een afname van vertrouwen in de kwaliteit van de zorg en een afname van cliënttevredenheid. Voor zorgorganisaties kan dit grote gevolgen hebben, zoals imagoschade en een verminderde instroom van nieuwe cliënten en patiënten. Een zelfstandig zorgprofessional zal veel meer moeite hebben om het vertrouwen te vinden bij cliënten, patiënten en opdrachtgevers.

Hoe zorgprofessionals bevoegd en bekwaam blijven met actuele kennis

Om goede en veilige zorg te blijven bieden moeten zorgprofessionals niet alleen bevoegd zijn, maar ook bekwaam blijven. Dit betekent dat zij voortdurend hun kennis en vaardigheden moeten onderhouden. De basis van bevoegd en bekwaam handelen begint met een erkende zorgopleiding. Maar om de juiste kennis en vaardigheden te behouden, is regelmatige bijscholing essentieel. Dit kan op verschillende manieren zoals het volgen van cursussen, trainingen, bijscholingen en symposia. Zo blijf je op de hoogte van de nieuwste richtlijnen, technieken en innovaties in de zorg. Voor zorgprofessionals die zijn aangesloten bij een kwaliteitsregister worden de accreditatiepunten toegekend aan gevolgde scholingen, waardoor zij eenvoudig kunnen bijhouden hoe het staat met hun bevoegd- en bekwaamheid. Dit is vooral belangrijk voor risicovolle en voorbehouden handelingen zoals medicatietoediening of wondzorg. Door regelmatig bijscholing te volgen en praktijkervaring op te doen, blijft de bevoegdheid geldig.

Naast theoretische scholing is praktijkervaring onmisbaar om bekwaam te blijven. Zorgverleners moeten regelmatig de handelingen die zij uitvoeren in de praktijk blijven toepassen. Ook intervisie en het delen van casussen met collega’s spelen een belangrijke rol in het verbeteren van vaardigheden en het voorkomen van fouten. Ook deze activiteiten kunnen zorgprofessionals opvoeren bij een kwaliteitsregister. Voor sommige beroepen binnen de zorg, zoals verpleegkundigen en artsen, is een herregistratie in het BIG-register verplicht. Dit betekent dat zij elke 5 jaar moeten kunnen aantonen dat zij nog steeds voldoen aan de eisen van hun beroep. Dit wordt getoetst op onder andere het aantal gewerkte uren en gevolgde scholingen. Daarnaast zijn er voor veel zorgprofessionals verplichte bijscholingen die regelmatig moeten worden afgerond om bevoegd te blijven voor bepaalde specifieke medische handelingen.

Doordat zorgprofessionals continu investeren in opleiding, praktijkervaring en herregistratie, zorgen ze ervoor dat zij altijd voldoen aan de hoogste kwaliteits- en veiligheidsnormen in de zorg.

Wat als je je bekwaamheid verliest?

Wat gebeurt er als een zorgverlener zijn bekwaamheid verliest? Dit kan verschillende oorzaken hebben. Een zorgprofessional kan als niet bekwaam worden beschouwd als hij of zij een bepaalde medische handeling te lang niet heeft uitgevoerd, niet meer voldoet aan de laatste richtlijnen of nieuwe wet- en regelgeving of onvoldoende vaardigheid toont, tijdens de uitvoering van de handeling. Daarnaast kan een zorgprofessional zichzelf niet bekwaam achten, bijvoorbeeld door onzekerheid of gebrek aan recente praktijkervaring. Het is een individuele afweging of een zorgprofessional zich bekwaam voelt om een bepaalde handeling uit te voeren. De verantwoordelijkheid om bekwaam te blijven ligt in eerste instantie bij de zorgprofessional zelf.

Wanneer een zorgverlener zijn bekwaamheid verliest, is het verplicht om deze opnieuw aan te tonen. Dit kan door middel van bijscholingen, cursussen of praktijktrainingen. Vaak worden deze trainingen intern aangeboden door zorginstellingen. Binnen zorgorganisaties ligt de verantwoordelijkheid voor het beoordelen van bekwaamheid vaak bij werkgevers, leidinggevenden of deskundigen zoals praktijkopleiders en kwaliteitsfunctionarissen. Zij houden toezicht op de scholing en toetsing van zorgprofessionals en kunnen bepalen of aanvullende training nodig is. Zelfstandige zorgprofessionals zijn zelf verantwoordelijk voor het bijhouden en aantonen van hun bekwaamheid, vaak door middel van cursussen en certificeringen. Door regelmatige training en evaluatie wordt gewaarborgd dat zorgprofessionals altijd voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen, waardoor de veiligheid van patiënten en cliënten gewaarborgd blijft. In sommige gevallen moet een zorgverlener een competentietoets of assessment afleggen om opnieuw bekwaam te worden verklaard.

Zelfreflectie: Ben jij zelfstandig bevoegd en bekwaam?

Als zorgprofessional draag je een grote verantwoordelijkheid. Voordat je een medische handeling uitvoert, is het essentieel om jezelf de vraag te stellen: Ben ik bevoegd en bekwaam om dit te doen? Zelfreflectie speelt hierbij een cruciale rol. Door kritisch te kijken naar je eigen kennis en vaardigheden voorkom je risico’s voor patiënten en cliënten en zorg je ervoor dat je altijd binnen de geldende wet- en regelgeving werkt. Een handige manier om te bepalen of je een medische handeling mag en kunt uitvoeren, is door gebruik te maken van een checklist. De Rijksoverheid biedt een officiële lijst waarmee je kunt controleren welke handelingen voorbehouden zijn en wie deze mogen uitvoeren. Klik hier om de checklist te bekijken.

Een zorgprofessional is bekwaam zolang hij of zij zich bekwaam voelt en dit wordt bevestigd door de werkgever. Periodieke scholing wordt aanbevolen om deze bekwaamheid te waarborgen.

Binnen zorginstellingen spelen teamleiders en kwaliteitsfunctionarissen een belangrijke rol in het bewaken van bevoegd- en bekwaamheid. Zij zorgen voor scholingsmogelijkheden, begeleiden zorgverleners en beoordelen of medewerkers voldoen aan de geldende eisen.

Voor zzp’ers in de zorg ligt deze verantwoordelijkheid bij henzelf. Zij moeten proactief hun bevoegd- en bekwaamheid bijhouden, door regelmatig scholingen te volgen en de juiste certificeringen aan te kunnen tonen. Zorginstellingen die zzp’ers inhuren zijn verplicht om te controleren of een zelfstandig zorgprofessional daadwerkelijk bevoegd en bekwaam. Dit wordt gedaan via de vergewisplicht waarbij onder andere diploma’s, BIG-registratie en werkervaring worden gecontroleerd.

Conclusie

Bevoegd en bekwaam handelen is de basis voor veilige en kwalitatieve zorg. Zorgprofessionals dragen een grote verantwoordelijkheid en moeten ervoor zorgen dat zij altijd voldoen aan de wettelijke eisen en richtlijnen. Dit voorkomt medische fouten, juridische consequenties en draagt bij aan het vertrouwen in de zorgsector. Om bevoegd en bekwaam te blijven, is voortdurende scholing en zelfreflectie onmisbaar. Door regelmatig bij- en nascholing te volgen, praktijkervaring op te doen en jezelf kritisch te beoordelen, zorg je ervoor dat je vakbekwaam blijft en de beste zorg kunt bieden.