Het aantal zzp'ers begon in december plots te dalen en die trend zette in januari door. De KVK telt na een maand vierduizend zelfstandigen zonder personeel minder. Opnieuw is de zorgsector het hardst geraakt.

19.555 zzp'ers stopten in januari. Dat is maar een klein deel van alle zelfstandigen. Toch was het aantal stoppende zzp'ers bijna twee keer zo groot als in januari vorig jaar.

Tegelijkertijd nam het aantal startende zelfstandigen met ongeveer een vijfde af. Toch staan er nog altijd ruim 1,7 miljoen zzp'ers ingeschreven in het Handelsregister.

Het zzp-schap is minder in trek, omdat de Belastingdienst vanaf dit jaar strenger controleert op schijnzelfstandigheid. Je mag je niet laten inhuren als zzp'er en werken alsof je in loondienst bent.

Dat doe je door bijvoorbeeld diensten te draaien, een bureau en laptop van de zaak te gebruiken en een hiërarchische relatie met je opdrachtgever te hebben.

Moeilijker om als zzp'er te werken

"De aandacht voor en controle op schijnzelfstandigheid worden opgevoerd, waardoor er in diverse sectoren minder mogelijkheden zijn om als zzp'er te werken", zegt Joris Knoben, hoogleraar Strategie en Ondernemerschap aan de Tilburg School of Economics and Management.

Zzp'en is nu minder populair in sectoren als de particuliere beveiliging, kinderopvang en dienstverlening in de akker- en tuinbouw. Maar net als in december verdwenen vorige maand de meeste zzp'ers in de gezondheidszorg.

"De daling lijkt qua aantallen misschien beperkt", vertelt Knoben. "Maar de afgelopen jaren kwamen er bijvoorbeeld in de zorg maandelijks meer dan duizend zzp'ers bij. Van die toename naar een afname van tweeduizend per maand is echt een trendbreuk."

Een woordvoerder van de Kamer van Koophandel (KVK) weet waardoor de zorg er met kop en schouders boven uitsteekt. "Het is vrij duidelijk wanneer er in die sector sprake is van schijnzelfstandigheid. Als je in de zorg werkt, draag je meestal bedrijfskleding, werk je in diensten en moet je je verantwoorden aan een leidinggevende." Dat zijn allemaal signalen dat een zzp'er te afhankelijk is van één opdrachtgever.

Daling zet naar verwachting door

De Belastingdienst kan hoge boetes uitdelen aan een onderneming die zzp'ers behandelt als werknemers. De fiscus heeft eind 2024 besloten het uitdelen van boetes met een jaar uit te stellen, maar de verandering op de zzp-markt is volgens de KVK al duidelijk zichtbaar.

"We verwachten dat de daling van het aantal zzp'ers de komende maanden doorzet", verklaart de KVK-woordvoerder. De organisatie houdt niet bij hoeveel uitgeschreven zzp'ers onder contract gaan werken voor een van hun opdrachtgevers. Ook weet de KVK niet hoeveel mensen via een uitzendbureau doorgaan met hun werk.

'Zorgmedewerker wil flexibiliteit'

Van die laatste groep zijn er veel, denkt Steven Lenderink. Hij is expert op het gebied van arbeidsrecht en zzp'ers. Ook werkt hij als directeur voor het online platform Tadaah, waar kinderopvangorganisaties tijdelijke invallers kunnen vinden. "We vertegenwoordigen zo'n achtduizend zzp'ers in de kinderopvang. Daarvan koos ongeveer 5 procent er recent voor te stoppen voor een contract."

Wat de kinderopvang en zorg met elkaar gemeen hebben, is dat de sectoren al jaren kampen met personeelstekorten. Lenderink: "De mensen die daar willen werken, konden dus al veel langer voor een contract kiezen. Maar ze kiezen toch voor de flexibiliteit van meerdere opdrachtgevers of om op uitzendbasis te werken."

In het onderstaande artikel lees je het verhaal van enkele stoppende zelfstandigen in onder meer de zorg. Zij gaan met enige tegenzin in loondienst.

'Geen ontwrichtende daling'

Nederland telt nog altijd iets meer zzp'ers dan eind 2023. Het is de vraag of dat zo blijft als de daling in 2025 doorzet, zoals de KVK en experts verwachten. "Het is goed dat de daling enigszins geleidelijk gaat", zegt Knoben.

"Als de afname van zelfstandigen nog sneller gaat, kan het echt ontwrichtend zijn. Dat zou zo zijn als in de gezondheidszorg plotseling tienduizenden zzp'ers per maand zouden uitstromen."