Zelfstandigenwet: wetsvoorstel, reacties en tegenreacties

Politieke partijen VVD, D66, CDA en SGP presenteerden op 3 april 2025 hun initiatiefwetsvoorstel voor de Zelfstandigenwet. Het wetsvoorstel biedt zelfstandigen de mogelijkheid om met rechtszekerheid voor opdrachtgevers te werken. Daarmee moet een einde komen aan de jarenlange verwijten over mogelijke schijnzelfstandigheid. Voor zzp’ers is dit een veelbelovende ontwikkeling. In dit artikel gaan we in op de inhoud van de Zelfstandigenwet, de reacties uit het veld en de tegenreacties vanuit de praktijk.

Wat is de Zelfstandigenwet?

De Zelfstandigenwet is een initiatiefwetsvoorstel dat tot doel heeft een einde te maken aan de aanhoudende onduidelijkheid over de ‘arbeidsrelatie’ tussen zzp’er en opdrachtgever. Binnen het voorstel wordt er gestart met de vraag of een zzp’er als zelfstandige ondernemer kwalificeert. Dit wordt door middel van een Zelfstandigentoets bepaald. Als deze toets positief uitvalt, kan de opdrachtgever de klus veilig uitbesteden aan een zzp’er. Bij twijfel biedt de Zelfstandigenwet andere instrumenten om toch duidelijkheid te bieden. Volgens initiatiefnemers VVD, D66, CDA en SGP is de wet geïnspireerd op het Belgische model en wil het rechtszekerheid bieden aan zelfstandigen en opdrachtgevers. Daarmee ziet deze wet zelfstandig ondernemerschap als een volwaardige werkvorm die op eigen gronden kan worden beoordeeld én benut. Het is voor het eerst dat er een wetsvoorstel op tafel ligt dat de zelfstandig ondernemer als vertrekpunt neemt. De wet is nog niet aangenomen en er is ook nog geen meerderheid voor in de Tweede Kamer.

Opvallend: start met de beoordeling op ondernemerschap

De Zelfstandigenwet is een opvallend initiatiefwetsvoorstel. Voor het eerst kiest de politiek voor een benadering waarbij niet de arbeidsrelatie, maar het ondernemerschap het vertrekpunt vormt. Tot nu toe draaiden vrijwel alle wetten en beleidsmaatregelen rondom zzp’ers om de vraag of een opdrachtnemer eigenlijk niet gewoon werknemer is. Het mocht vooral niet gaan over het fiscale perspectief van de zelfstandig ondernemer. Welke wetten gingen vooraf aan de Zelfstandigenwet?

• De VAR (Verklaring Arbeidsrelatie) liep van 2005 – 2016. De VAR-WUO gaf opdrachtgevers de garantie dat er géén loonheffingen moesten worden betaald. Dit bracht veiligheid en daarmee groeide de groep zzp’ers tot grote hoogten;
• De wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) loopt sinds 2016. De kern: opdrachtnemer én opdrachtgever zijn samen verantwoordelijk voor de ‘juiste’ arbeidsrelatie. Wat ‘juist’ is, valt niet precies te bepalen. Dit bracht onzekerheid in 2016 en opnieuw in 2024 en verder;
• De webmodule was een pilot uit 2021. De kern: een digitale vragenlijst moet beoordelen of werk ‘binnen’ of ‘buiten’ een dienstbetrekking plaats vindt. De webmodule gaf te vaak géén uitsluitsel en keek onvoldoende naar het zelfstandig ondernemerschap. Dit bracht onzekerheid;
• De conceptwet VBAR (Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden) loopt sinds 2023. De kern: ‘inbedding’ leidt tot dienstverband en de beoordeling van zelfstandig ondernemerschap werd naar achteren geschoven. Dit standpunt bleek juridisch onhoudbaar.

In feite is het al decennia lang zoeken hoe het nu precies zit met de ‘arbeidsrelatie’. Dat kan ook anders. De Zelfstandigenwet is het eerste wetsvoorstel dat niet start met de beoordeling van de ‘arbeidsrelatie’, maar met het zelfstandig ondernemerschap van de werkende. De Hoge Raad gaf aan dat zelfstandig ondernemerschap net zo belangrijk is als alle andere criteria. De VVD, D66, CDA en SGP plaatsen de vraag of iemand als zelfstandig ondernemer werkt nu naar voren met dit wetsvoorstel. Het is daarmee het tegenovergestelde dan wat de VBAR wilde.

Niet het eerste voorstel, wel het eerste wetsontwerp

De roep om een eigen positie voor zelfstandigen is niet nieuw, maar werd wel lang genegeerd. Talloze voorstellen zijn de afgelopen jaren naar voren gebracht. Eén voor één gingen ze van tafel, of ze werden simpelweg genegeerd. De Zelfstandigenwet is een nieuwe poging om te komen tot een zzp wet en dit keer in de vorm van een initiatiefwetsvoorstel. Welke voorstellen hebben het de afgelopen jaren níet gehaald?

• De Zelfstandigenverklaring dateert uit 2019. Het idee was dat er met een uurtarief van > € 75 per uur en een opdracht van maximaal drie maanden, geen vragen meer gesteld zouden worden over de arbeidsrelatie;
• Een arbeidsvorm ‘neutraal stelsel’ werd door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) voorgesteld in 2020. In het rapport Het betere werk stelt zij voor om geen onderscheid meer te maken tussen werknemer of zelfstandige;
• Een contractvorm ‘neutraal stelsel’ was het uitgangspunt van de – inmiddels opgeheven – Werkvereniging. Zij wilden geen hokjesdenken tussen de contractvormen werknemers en zelfstandigen, maar een neutraal en solidair systeem voor ‘werkenden’.

Waarom kwam er niet eerder een oplossing voor zzp’ers? De partijen die een zelfstandige positie voor zzp’ers tegenwerken, komen met de Zelfstandigenwet duidelijk bovendrijven. Voordat we daarop in gaan, eerst even aandacht voor de VVD.

VVD vormt belangrijke schakel bij positionering zzp’er

Nu de VVD in een ‘extra parlementair kabinet’ zit, lijkt de partij ruimte te pakken om zowel binnen de huidige coalitie het regeringsbeleid te steunen, als met nieuw voorstellen te komen. De VVD presenteerde eerder in 2025 haar agenda voor Werkend Nederland. Zij kondigde onder andere aan om te komen met een aparte rechtsvorm voor zelfstandigen. Deze eigen agenda voor de arbeidsmarkt, leidde bij andere politieke partijen tot verwarring. Steunt de VVD het huidige regeringsbeleid, of is ze alvast bezig met een campagne voeren voor de volgende verkiezingen? Met de Zelfstandigenwet gaat het net zo. Terwijl de concept wet VBAR doorgezet wordt door minister van Hijum, zet de VVD er een nieuw initiatiefwetsvoorstel Zelfstandigenwet naast. Dat is verstandig en best stoer, als je erover nadenkt. De VVD kreeg D66, CDA en SGP alvast mee met het initiatiefwetsvoorstel voor de Zelfstandigenwet. En toen kwam de weerstand.

Tegenstanders Zelfstandigenwet

Politieke partijen PVV en NSC gaven direct al aan niet mee te willen doen met het wetsvoorstel. De coalitiegenoten vonden dat de VVD zich aan het Hoofdlijnenakkoord zou moeten houden en veroordeelden dus in feite dat de VVD met een nieuw voorstel kwam. Ook GroenLinks-PvdA bleek tegen. Deze drie partijen zijn voor het vaste dienstverband als norm. Zij steunen de onrustige aanpak op schijnzelfstandigheid op dit moment en zijn tevreden over de voortgang.

De werknemersvakbond CNV, een belangrijke partij in de Sociaal Economische Raad (SER), is ook tegen. Volgens CNV ‘legaliseert het voorstel schijnzelfstandigheid’. De Zelfstandigenwet zou het arbeidsrecht aantasten en collectieve regelingen zoals cao’s en pensioenen onder druk zetten. CNV waarschuwt dat dit leidt tot meer juridische onzekerheid en afbreuk doet aan het sociale stelsel.

Samengevat kijken de tegenstanders vanuit de arbeidswet naar de Zelfstandigenwet. Zij nemen het dienstverband als vertrekpunt voor werkenden en dat laat geen ruimte voor een start bij zelfstandig ondernemerschap.

Voorstanders Zelfstandigenwet

Alhoewel er naast de VVD, D66, CDA en SGP op dit moment geen politieke partijen zijn die het wetsvoorstel expliciet steunen, is er aan draagvlak vanuit de samenleving geen gebrek. Ruim 70% van de zzp’ers is voor het wetsvoorstel, aldus Knab. Vooral het feit dat zelfstandigen rechtszekerheid kunnen ontlenen nadat zij aan eisen voldoen, spreekt enorm aan. Verderop dit artikel gaan we in op de eisen zoals die van pensioen en arbeidsongeschiktheid.

Landelijke zzp koepel Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN), is voorzichtig positief. De initiatiefwet wordt “bestudeerd” en “de eerste berichten hierover stemmen hoopvol”, zo laat de organisatie op haar website weten. Een definitief standpunt wordt nog verwacht. De belangenorganisatie steunt op dit moment de aanpak schijnzelfstandigheid, in tegenstelling tot wat de meerderheid van de zzp achterban van mening is.

Samengevat kijken de voorstanders vanuit de fiscale mogelijkheden naar de Zelfstandigenwet. Zij zien ondernemerschap als een volwaardige andere keuze dan een dienstverband.

Wat houdt het wetsvoorstel zzp precies in?

Laten we nog iets dieper induiken op hoe de Zelfstandigenwet precies werkt. Zoals gezegd biedt het initiatiefwetsvoorstel een antwoord op de vraag wanneer je nou echt zzp’er bent en wanneer je eigenlijk in loondienst werkt. De Zelfstandigenwet biedt met duidelijke regels en twee instrumenten, meer zekerheid én ruimte bieden aan echte zelfstandigen.

• Een Zelfstandigentoets. Het wetsvoorstel kondigt een toets aan die jou helpt om te beoordelen of jij ondernemer bent. Welke vragen worden er zoal in deze toets gesteld? Sta je ingeschreven bij de KvK met een rechtsvorm? Ben je zichtbaar als ondernemer? Werf jij je eigen klanten, bepaal je zelf je tarief en neem je aantoonbare ondernemersrisico’s? Heb je iets geregeld voor arbeidsongeschiktheid (zoals een verzekering of voldoende spaargeld) en zorg je voor jouw pensioenopbouw (bijv. via lijfrente, vastgoed of pensioenbeleggingen)? ZZP-erindezorg.nl werkte al eerder met de Zelfstandigentoets en je kunt hem ook nu al op maat laten uitvoeren;
• Een Werkrelatietoets. Hoe is de arbeidsrelatie, de ‘werkrelatie’ met jouw opdrachtgever? Naast jouw ondernemerschap, staat de relatie tussen jou en een opdrachtgever al lange tijd ter discussie. De Zelfstandigenwet moet deze discussie oplossen door een werkrelatietoets. Heb jij zelf gekozen voor deze samenwerking? Bepaal jij zelf je werktijden? Bepaal jij zelf hoe je werkt? Is er géén hiërarchische controle (zoals verplichte rapportages of sancties)? ZZP-erindezorg.nl is betrokken bij de ontwikkeling van de Arbeidsrelatietoets van Hans Baaij. Ook hier geldt dat je je kunt melden als je interesse hebt.

Zowel de Zelfstandigentoets als de Werkrelatietoets zijn nodig om rechtszekerheid te bieden aan de ondernemer en de werkrelatie. Leveren de instrumenten te weinig duidelijkheid op, dan is er ook nog een Commissie Toetsingskader, die bindende uitspraken kan doen, zodat er duidelijkheid ontstaat. De Zelfstandigenwet zorgt er op deze manier voor dat zowel de zzp’er als de opdrachtgever zelf duidelijkheid kunnen krijgen over hun status. Dat is een groot verschil met de huidige wet DBA, waar ‘de Belastingdienst achteraf op basis van alle feiten en omstandigheden‘ tot een eigen oordeel kan komen.

Voor pensioen en arbeidsongeschiktheid moet je iets regelen

De Zelfstandigenwet stelt dat zzp’ers die werken voor zakelijke opdrachtgevers een voorziening moeten hebben voor zowel arbeidsongeschiktheid als pensioen. Hoe je dit regelt, mag je zelf bepalen. Voor arbeidsongeschiktheid kan dit bijvoorbeeld via een AOV-verzekering, een broodfonds of een aantoonbaar eigen vermogen (bijvoorbeeld spaargeld). Voor pensioen kun je denken aan pensioensparen, lijfrente of beleggen. Het belangrijkste is dat je als zelfstandige kunt aantonen dat je verantwoordelijkheid neemt voor deze risico’s. Daarmee laat je zien dat je écht zelfstandig onderneemt.

Sommige sectoren krijgen aanvullende eisen

Voor sommige sectoren kunnen aanvullende eisen worden gesteld. Ook de zorgsector wordt door Thierry Aartsen (VVD) alvast genoemd. Het is voor te stellen dat er meer eisen worden gesteld aan zelfstandige zorgprofessionals, dan aan bijvoorbeeld een bouwvakker of ICT specialist. Alle wet- en regelgeving voor zzp’ers in de zorg is al uitgewerkt in het Fiscaal Kompas ZZP Zorg. Het is logisch dat er binnen de Zelfstandigenwet specifiek rekening gehouden wordt met de zorgsector, omdat dit een sector is waar cliënten afhankelijk zijn van hun zorgverleners. Wil je meer beeld en geluid krijgen bij de sfeer van de Zelfstandigenwet? Kijk dan onderstaand filmpje van de VVD.